Podczas ceremonii odsłonięcia pomnika, uczczono także ofiary wydarzeń z przed 82 lat, które zginęły tragicznie przeciwstawiając się agresji niemieckiej w walce o wolną i suwerenną Polskę.

Uroczystość rozpoczęła się od wprowadzenia sztandarów, a także odśpiewania hymnu państwowego oraz wciągnięcia flagi na maszt. Następnie przedstawiono rys historyczny, a także odczytano apel poległych, będący świadectwem heroizmu i odwagi ofiar tamtych wydarzeń.

Następnie hołd bohaterom poległym i umęczonym w Buku Pomorskim oddali: Delegacja Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych koło w Jabłonowie Pomorskim, Burmistrz Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie Przemysław Górski, Przewodniczący Rady Miejskiej Jabłonowa Pomorskiego Zbigniew Mikulicz wraz z Radnymi, Prezes Stowarzyszenia Razem dla Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie Marcin Olszewski, Przewodnicząca Stowarzyszenia Do Korzeni Ewa Rzepka, Delegacja Klubów Seniora, Delegacja instytucji kultury z terenu Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie, Delegacja Szkoły Podstawowej w Płowężu, Delegacja Przedszkola Samorządowego w Jabłonowie Pomorskim.

Uroczystość pod pomnikiem Poległych i Umęczonych w Buku Pomorskim dopełnił koncert Alicji Tomaszewskiej animatora kultury z Centrum Kultury i Sportu w Jabłonowie Pomorskim.

Uroczystość ta była też świetną okazją do tego, aby uhonorować Panią Ewę Rzepkę oraz Pana Marcina Olszewskiego za trud włożony w upowszechnianie historii wśród społeczności lokalnej, a także udział w rekonstrukcji miejsc pamięci na terenie Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie. Okolicznościowe adresy i podziękowania Pani Ewie Rzepce oraz Panu Marcinowi Olszewskiemu przekazał Burmistrz Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie Przemysław Górski wspólnie z Przewodniczącym Rady Miejskiej Jabłonowa Pomorskiego Zbigniewem Mikuliczem.

Pomnik Poległych i Umęczonych w Buku Pomorskim jest namacalnym świadectwem zbrodni dokonanej przez hitlerowców, w tym miejscowych Niemców (Selbstschutz) oraz przyjezdne oddziały gestapo. Jak podaje Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce w tym miejscu w okopach pozostawionych we wrześniu 1939 roku przez Wojsko Polskie na przestrzeni lat 1939-1944 hitlerowcy zakopali około 40 ofiar. Cześć z nich została pozbawiona życia wcześniej w różnych miejscach, w tym w areszcie w Jabłonowie Pomorskim. Część zwłok około 20 osób pod osłoną nocy przywieziono z nieznanego kierunku. W chwili obecnej wiemy, że na pewno w tym masowym miejscu zbrodni pochowano 11 osób rozstrzelanych w dniach 6-12 września 1939 roku w areszcie w Jabłonowie Pomorskim. Wszyscy przed śmiercią zostali poddani okrutnym torturom, a ich ciała były zmasakrowane.

W lipcu 1944 roku hitlerowcy zacierając ślady zbrodni odkopali ciała i wywieźli w nieznanym kierunku. Jak przypuszczają historycy zwłoki zostały spalone, a szczątki zakopane przez zbrodniarzy w niezidentyfikowanym dotąd miejscu.

Wśród ofiar znaleźli się: Bogacki (ojciec), Marian Bogacki (syn) – Lembarg, Franciszka Górska – Bukowiec, Antoni Kiełpikowski – Buk Pomorski, Franciszek Kochalski, Władysław Raczyński – Jabłonowo Pomorskie, Franciszek Sarosiek, Karol Sarosiek (ojciec) - Kamień, Jan Wierzbowski (ojciec), Edward Wierzbowski (syn) – Płowęż oraz 6 osób niezidentyfikowanych.

Pomysłodawcą renowacji projektu jest Marcin Olszewski, realizatorem projektu jest Stowarzyszenie Razem dla Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie przy wsparciu Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie i Centrum Kultury i Sportu w Jabłonowie Pomorskim.
"Jabłonowiacy Bohaterom" odrestaurowanie pomnika Poległych i Umęczonych w Buku Pomorskim.
Projekt zrealizowano ze środków Fundacji ORLEN z Programu Czuwamy! Pamiętamy!

źródło: CKiS w Jabłonowie Pomorskim